ایجاد منطقه پرواز ممنوع؛ مقدمه تشدید دخالت خارجی در سوریه

به گفته کارشناس اندیشکده رند، اگر برقراری منطقه امن در سوریه، با ایجاد پناهگاهی برای شورشیان، بقای دولت بشار اسد را به مخاطره بیاندازد واشنگتن باید این انتظار را داشته باشد که یا تهران و یا مسکو برای محافظت از متحد خود دست به برخی اقدامات بزنند.

کارل مولر تحلیلگر ارشد علوم سیاسی در اندیشکده «رند» طی مصاحبه‌ای به جوانب طرح پیشنهادی ترکیه و آمریکا مبنی بر برقراری منطقه پرواز ممنوع در خاک سوریه اشاره و عواقب نامطلوبی برای این طرح پیش بینی کرد.

تعدادی از رهبران کنگره، مقامات سابق و نامزدهای انتخاباتی خواستار ایجاد منطقه پرواز ممنوع یا منطقه امن در سوریه شده‌اند تا از این طریق از غیرنظامیان در برابر حملات هوایی داعش و نیز ارتش سوریه محافظت شود. تحت یک منطقه پرواز ممنوع هواپیماها از پرواز در مناطق خاصی ممنوع شده و برای رعایت این قانون زور یا تهدید به زور مورد استفاده قرار می‌گیرد. (با این حال) ایجاد این منطقه گامی نه چندان مهم بسوی ایجاد منطقه امن زمینی به شمار می‌آید.

مولر درباره اینکه آیا ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه یک گزینه سیاسی محسوب می‌شود یا خیر، گفت: تاکنون جدی‌ترین بحث در این باره در مذاکرات آمریکا و ترکیه برای استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک در جولای ۲۰۱۵ انجام گرفته که در آن ترک‌ها بدون اعلام مرزهای دقیق، خواستار برقراری منطقه امن در شمال سوریه بوده‌اند.

 در مقابل آمریکایی‌ها هرگونه توافق در این زمینه را رد کردند. به اعتقاد واشنگتن ایجاد منطقه پرواز ممنوع مستلزم پاکسازی مناطق از وجود داعش و همچنین آمادگی کامل آموزشی و تسلیحاتی نیروهای زمینی (شورشیان به اصطلاح میانه‌رو) در این مناطق می‌باشد. در سپتامبر ۲۰۱۵، «ژنرال لوید آستین» فرمانده نیروهای مرکزی فرماندهی آمریکا اعلام کرد که برقراری هرگونه منطقه پرواز ممنوع نیازمند استفاده از نیروی زمینی است و در غیر این صورت چنین اقدامی توصیه نمی‌شود.

جان کری در اوایل اکتبر از بررسی ایجاد این منطقه در نشست شورای امنیت ملی و علاقمندی مقامات دولتی به استفاده از این گزینه خبر داد اما عدم انتشار هرگونه خبری مبنی بر اجرای این پیشنهاد حاکی از فقدان حمایت از آن توسط رییس‌جمهور و سایر اعضای تیم امنیت ملی می باشد.

این تحلیلگر نظامی و استراتژیست امنیت ملی همچنین افزود: هدف از ایجاد منطقه امن، نخست محافظت از سوری‌هایی است که به دلیل جنگ از خانه‌های خود آواره شده در عین حال همچنان در خاک سرزمین خود باقی مانده‌اند. این کار جریان مهاجرت به کشورهای همسایه و اروپا را نیز کاهش می‌دهد. دوم اینکه، پناهگاهی امن برای شورشیان مخالف دولت سوریه ایجاد می‌شود تا با سهولت بیشتری به آموزش نظامی علیه دمشق و داعش بپردازند.

براساس این گزارش، کاربرد «منطقه پرواز ممنوع» در شرایط کنونی کاملا نامناسب است چرا که مناطق در وهله نخست باید در مقابل حملات موشکی، توپخانه‌ای و بمباران‌های زمینی محافظت شود نه عملیات‌های هوایی ارتش سوریه. طبق پیشنهاد دنیس راس، مشاور سابق اوباما و عضو کنونی اندیشکده «موسسه واشنگتن برای سیاست شرق نزدیک» ترکیه و کشورهای خلیج‌فارس می‌توانند فراهم‌کننده نیروهای زمینی بوده و آمریکا و اروپا نیز پوشش هوایی آنها را بر عهده بگیرند.

(شایان ذکر است) مشارکت نظامی روسیه با سوریه امکان حمله به مناطق تحت وضعیت پرواز ممنوع با استفاده از موشک‌های دوربرد افزایش دهد. مقابله با چنین حملاتی نیز به استقرار سامانه‌های دفاع موشکی پاتریوت آمریکایی در داخل خاک سوریه داشته که در حال حاضر از ترکیه به عقب بازگردانده شده است. این سامانه‌ها باید در نزدیکی منطقه امن مستقر باشد چراکه ایالات متحده و متحدانش فاقد دفاع موثر در برابر موانع راکت‌های توپخانه‌ای کوتاه‌برد می‌باشند.

این کارشناس امور استراتژیک در پاسخ به این سوال که واکنش احتمالی حامیان اسد (از جمله ایران، روسیه و حزب‌الله) به ایجاد منطقه پرواز ممنوع چه خواهد بود، تاکید کرد: اگر برقراری منطقه امن _با ایجاد پناهگاهی برای شورشیان_ بقای دولت بشار اسد را به مخاطره بیاندازد واشنگتن باید این انتظار را داشته باشد که یا تهران و یا مسکو برای محافظت از متحد خود دست به برخی اقدامات بزنند. این اقدام در مورد روسیه شامل تشدید حملات هوایی علیه نیروهای مبارز علیه دمشق و یا ارائه تسلیحات پیشرفته‌تر مانند موشک‌های مدرن زمین به هوا به ارتش سوریه است.

درباره خطرات و عواقب ناخواسته ایجاد منطقه امن در سوریه باید گفت که یک منطقه امن اشغال‌شده توسط نیروهای خارجی و محافظت‌شده توسط نیروهای هوایی آمریکا با تشدید دخالت خارجی در جنگ سوریه بیش از پیش نشانگر نقش واشنگتن در این جنگ خواهد بود؛ گرچه پیشتر نیز این نقش از طریق ارائه تسلیحات به شورشیان ضدسوری اثبات شده است.