در نبود نظارت بر عملکرد شرکت‌های لبنی ؛ قیمت لبنیات در بازار شیر تو شیر است

میزان مصرف لبنیات در کشور از استاندارد جهانی پایین‌تر است و عواملی ازجمله افزایش نرخ این محصولات و شایعه آلودگی، مصرف را بیش از گذشته کاهش داده است.
درج نرخ‌های متفاوت بر بطری‌های شیر و ظرف‌های ماست و پنیر ۳محصول لبنی پرمصرفی که از نرخ مصوب دولتی برخوردارند، با ایجاد حس آشفتگی در بازار لبنیات این تصور را به‌وجود می‌آورد که گویا نظارتی بر عملکرد شرکت‌های لبنی وجود ندارد و این محصولات در حال حذف از سبد مصرف خانوارهاست. درحالی‌که طی ماه‌های گذشته بازار لبنیات کاهش مصرف ناشی از افزایش نرخ را تجربه‌می‌کرد، شایعه آلودگی شیرهای تولید کشور به آفلاتوکسین، به این کاهش دامن زد و خرید لبنیات از سوی مردم را به‌شدت کاهش داد تا جایی که برخی از مغازه‌داران از افت فروش شیر به یک‌سوم میزان فروش قبل گفتند؛ افتی که هنوز هم ادامه دارد. مسئولان این صنعت نیز کاهش فروش لبنیات، به‌ویژه شیر را تأیید می‌کنند، اما میزان کاهش مصرف را کمتر از این حد می‌دانند. دبیرکل انجمن صنایع لبنی ایران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: شایعات مربوط به آلوده بودن شیرهای تولیدی کشور به آفلاتوکسین آمار فروش را ۲۰درصد پایین آورده است. رضا باکری اضافه می‌کند: این موضوع بر فروش دیگر لبنیات هم تاحدودی تأثیر داشته ولی عمده کاهش آمار فروش مربوط به شیر است و حتی امروز هم با وجود شفاف‌سازی‌های صورت‌گرفته از سوی مسئولان، میانگین افت فروش روی ۲۰درصد ایستاده و کمتر نشده است.
میزان کنونی تولید سالانه شیر خام کشور حدود ۱۱میلیون تن با میانگین تولید روزانه ۳۰هزار و ۱۳۷تن است، اما به گفته رئیس انجمن صنفی گاوداران، این میزان می‌تواند به‌راحتی تا ۴میلیون تن دیگر افزایش یابد. به‌عبارت دیگر ظرفیت تولید شیر کشور هم‌اکنون ۱۵میلیون تن در سال است که به دلایلی کل این ظرفیت مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. احمد مقدسی در گفت‌وگو با همشهری دلیل این امر را اشتباه بودن فرهنگ مصرف لبنیات در کشور می‌داند و می‌گوید: استاندارد جهانی مصرف لبنیات ۳۰۰کیلوگرم در سال است، اما سرانه کنونی مصرف لبنیات در دنیا بیش از ۱۶۵کیلوگرم در سال نیست.
براساس اهداف برنامه ششم توسعه کشور، میانگین مصرف لبنیات در ایران باید دست‌کم به استاندارد جهانی می‌رسید اما این هدف هنوز محقق نشده و سرانه مصرف ما ۱۱۸کیلوگرمی لبنیات در سال است. میانگین مصرف ۱۱۸کیلوگرم درحالی از سوی مقدسی اعلام می‌شود که باکری، رئیس انجمن صنایع لبنی، میانگین مصرف شیر در ایران را ۸۰ تا ۸۵کیلوگرم در سال عنوان می‌کند. اختلاف موجود بین آماری که از مصرف سرانه شیر کشور توسط مسئولان اعلام می‌شود از کجا نشات می‌گیرد؟
* لبنیات پرمصرف مشمول قیمت‌گذاری
غیر از ۳قلم کالا شامل شیر، ماست و پنیر بسته‌بندی(یو اف) کم‌چرب و پرچرب که هیأت دولت آنها را در گروه یک اقلام کالایی قرار داده و مشمول قیمت‌گذاری سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار است، سایر اقلام لبنیات طعم‌دار و به‌اصطلاح لوکس، شامل قیمت‌گذاری دولتی نیست و نرخ آن براساس عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌شود و دولت تنها نقش نظارتی در بازار این اقلام دارد. به گفته رئیس انجمن صنایع لبنی، سازمان حمایت برای تعیین قیمت محصولات حمایتی، پس از بررسی دفاتر مالی سال قبل شرکت‌های تولیدی و محاسبه قیمت تمام‌شده، اثرگذاری نرخ تورم سال‌جاری بر این صنعت را نیز محاسبه و به قیمت اضافه می‌کند و بر اساس این محاسبات قیمت جدید به تصویب می‌رسد. باکری می‌گوید: براساس قانون باید ۱۷درصد سود نیز برای تولیدکننده لحاظ شود که سال‌هاست به‌دلیل شرایط اقتصادی خاص کشور میانگین سود خالص شرکت‌ها از ۱.۵ تا ۱.۸ درصد بیشتر محاسبه نمی‌شود. بر این اساس قیمت تعیین‌شده از سوی دولت برای هر لیتر شیر خام ۲هزار و ۳۹۰تومان است.
* تولید لبنیات با زیان ۱۶درصد
از نظر شرکت‌های تولیدکننده محصولات لبنی، سازوکار قیمت‌گذاری محصولات لبنی درست و اصولی نیست و به آن ایراداتی وارد است. در همایش ملی صنعت لبنیات ایران که هفته دوم بهمن‌ماه، با حضور مسئولان دولتی در کنار نزدیک به هزار نفر از فعالان صنعت لبنیات و تولیدکنندگان شیر برگزار شد، مدیرعامل صنایع شیر ایران (پگاه) سازوکار کنونی قیمت‌گذاری را به زیان صنعت لبنیات کشور دانست و گفت: قیمت‌گذاری لبنیات براساس نرخ شیرخام کیلویی ۲هزار و ۳۹۰تومانی صورت گرفته درحالی‌که با درنظر گرفتن سایر شاخص‌های اقتصادی امسال، ازجمله حقوق و دستمزد، هزینه بسته بندی، نرخ حامل‌های انرژی و سایر موارد، هزینه تولید بیش از ۴۰درصد افزایش داشته است.
اما دولت تنها مجوز افزایش ۲۴درصدی قیمت‌ها را به صنایع لبنی داده است؛ یعنی تولیدکننده با زیان ۱۶درصدی باید محصولات لبنی را عرضه کند.
عبدالله قدوسی با دفاع از قیمت‌گذاری براساس عرضه و تقاضا تأکید کرد که نرخ‌گذاری رقابتی می‌تواند به کاهش قیمت‌ها در برخی کالاها منجر شود، اما با سازوکار کنونی توقع ما از سازمان حمایت این است که وقتی می‌خواهند قیمت‌گذاری کنند، تمام مولفه‌ها لحاظ شود تا به صنعت آسیب وارد نشود. وی کمترین حاشیه سود در صنایع مختلف را بعد از کشاورزی مربوط به لبنیات با ۱.۵ درصد عنوان کرد و گفت: صنایع شیمیایی ۴۴درصد، فلزات ۳۳درصد و گروه مخابرات ۲۹درصد حاشیه سود دارند ولی کمترین حاشیه سود برای لبنیات دامپروری و کشاورزی است و شرکت ما اگر صادرات نداشت، امکان نداشت بتواند روی پای خود بایستد.
* نبض بازار
اکنون در سوپرمارکت‌ها شیر کم‌چرب یک لیتری دامداران و پاک قیمت یکسان ۵هزار تومانی دارد، اما برند نوظهور ماهشام نرخ شیر یک لیتری کم‌چرب خود را ۵هزار و ۶۵۰تومان تعیین کرده و انواع شیر یک‌لیتری پرچرب ۳شرکت مذکور ۳قیمت متفاوت دارد، به‌نحوی که نرخ شیر یک‌لیتری پرچرب دامداران ۵هزار و ۵۰۰، پاک ۵هزار و ۴۰۰ و ماهشام ۶هزار تومان است
* قیمت‌های متنوع
قیمت ماست ۱.۵ لیتری کم‌چرب چوپان۹هزار و نوع پرچرب آن در حالی ۱۰هزار تومان تعیین شده است که ماست ۱.۵ لیتری کم‌چرب و پرچرب میهن ۱۷هزارتومان قیمت‌گذاری شده است. نرخ پنیر ۴۰۰گرمی کم‌چرب و پرچرب چوپان نیز ۹هزار تومان است اما قیمت همین نوع پنیر برند کاله ۱۱هزار و ۲۰۰تومان تعیین شده است. با سازوکاری که برای قیمت‌گذاری لبنیات پرمصرف عنوان می‌شود، طبیعی است که قیمت یکسانی برای محصولات مشابه انتظار داشته باشیم، اما اینطور نیست و بازار عرضه چندنرخی این اقلام داغ شده و هر کارخانه‌ای قیمت‌های خود را روی بسته‌بندی محصولات درج می‌کند.